METHADONE VÀ CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN THƯỜNG GẶP Cổng thông tin phòng chống tác hại của ma túy

Mục lục

1 XỬ TRÍ CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN THƯỜNG GẶP
2 XỬ TRÍ CÁC VẤN ĐỀ ĐẶC BIỆT TRONG QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRỊ
3 THÔNG TIN LIÊN HỆ

XỬ TRÍ CÁC TÁC DỤNG KHÔNG MONG MUỐN THƯỜNG GẶP

Các triệu chứng dưới đây không chỉ là tác dụng không mong muốn của methadone mà cũng có thể xuất hiện khi sử dụng các CDTP khác.

1. Ra nhiều mồ hôi

Là một trong những tác dụng không mong muốn thường gặp ở người bệnh điều trị methadone.

Nếu triệu chứng này xuất hiện ở giai đoạn đầu của điều trị cần phân biệt giữa tăng tiết mồ hôi của hội chứng cai với tác dụng không mong muốn của thuốc methadone.
Xử trí: Người bệnh cần uống đủ nước và trấn an để người bệnh yên tâm.

2. Táo bón

Người bệnh thường bị táo bón mạn tính do tác dụng không mong muốn của

methadone và các CDTP khác.

Xử trí:
Khuyến khích người bệnh uống nhiều nước, ăn nhiều rau, quả như khoai lang, chuối, đu đủ và các thức ăn có nhiều chất xơ.
Động viên người bệnh tăng cường vận động và tập thể dục. Trường hợp táo bón nặng có thể uống thuốc nhuận tràng như Sorbitol, thụt tháo…

3. Mất ngủ

Hướng dẫn người bệnh tạo môi trường ngủ thoải mái, thông thoáng, yên tĩnh.
Chia sẻ động viên người bệnh và áp dụng các kỹ thuật thư giãn đơn giản khác.
Hạn chế sử dụng các chất kích thích như trà, cà phê, thuốc lá trước khi đi ngủ.
Lưu ý: Trong giai đoạn đầu, mất ngủ có thể là biểu hiện của hội chứng cai và cũng là biểu hiện của trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác. Trong trường hợp này, bác sỹ không nên kê đơn thuốc ngủ cho bệnh nhân (đặc biệt là nhóm benzodiazepin và nhóm barbituric …. vì dễ gây quá liều do tương tác thuốc).

4. Bệnh về răng miệng

a) Các CDTP bao gồm methadone làm giảm tiết nước bọt. Ngoài ra người nghiện ma tuý thường bị suy dinh dưỡng và mất vệ sinh răng miệng.

b) Xử trí:

Khuyến khích người bệnh thường xuyên giữ gìn vệ sinh răng miệng (đánh răng 2 lần/ngày), sử dụng thức ăn, đồ uống ít đường.
Có thể làm tăng tiết nước bọt bằng cách tăng cử động nhai như nhai kẹo cao su không đường.
Đến khám chuyên khoa răng khi cần thiết.

5. Mệt mỏi và buồn ngủ

a) Nguyên nhân có thể do:

Thời gian uống thuốc chưa phù hợp.
Trầm cảm.
Nếu xuất hiện sau khi uống thuốc methadone 3-4 giờ thường là dấu hiệu sớm của ngộ độc nhẹ methadone.
Nếu tình trạng nặng hơn có thể do sử dụng thuốc ngủ, uống rượu hoặc tái sử dụng heroin.

b) Xử trí: theo nguyên nhân.

Chuyển thời gian uống methadone vào buổi chiều.
Điều chỉnh liều methadone cho phù hợp (nếu cần).
Tư vấn cho người bệnh tránh lạm dụng thuốc ngủ, rượu, không tái sử dụng heroin.
Điều trị trầm cảm (tổ chức hội chẩn hoặc chuyển chuyên khoa tâm thần nếu cần).

Lưu ý: Một số thuốc chống trầm cảm chống chỉ định phối hợp với methadone. Nhiều thuốc chống trầm cảm có tương tác với methadone.

XỬ TRÍ CÁC VẤN ĐỀ ĐẶC BIỆT TRONG QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRỊ

1. Nhiễm độc

Trong quá trình điều trị, người bệnh có thể bị nhiễm độc do sử dụng đồng thời rượu và các chất gây nghiện khác hoặc do dùng methadone liều cao. Biểu hiện của người bệnh khi bị nhiễm độc với các triệu chứng từ nhẹ đến nặng như sau:

Mức độ nhẹ:

+ Chóng mặt.

+ Buồn nôn, nôn.

+ Buồn ngủ, ngủ gà.

Mức độ nặng:

+ Đi đứng loạng choạng.

+ Rối loạn phát âm: nói ngọng.

+ Sùi bọt mép ở miệng.

+ Đồng tử co nhỏ.

+ Mạch chậm.

+ Huyết áp giảm.

+ Thở chậm, nông.

+ Hôn mê, có những cơn ngừng thở và có thể dẫn đến tử vong.

Xử trí:

Tạm ngừng uống methadone cho đến khi không còn biểu hiện nhiễm độc.
Tìm hiểu nguyên nhân và đánh giá mức độ nhiễm độc:

+ Nếu mức độ nhẹ, theo dõi người bệnh tại cơ sở và cho người bệnh uống thuốc methadone khi đã hết biểu hiện nhiễm độc.

+ Nếu mức độ nặng do quá liều:xử trí theo “Hướng dẫn xử trí Ngộ độc methadone cấp” (Phụ lục V ban hành kèm theo Hướng dẫn này) và chuyển người bệnh đến khoa hồi sức cấp cứu của bệnh viện đa khoa nếu cần giải thích cho người nhà hiểu rõ về tình trạng của người bệnh.

2. Uống sai liều

Khi người bệnh uống methadone sai liều đã kê đơn, cần phải đánh giá lượng methadone đã uống và theo dõi tình trạng người bệnh.

Uống liều thấp hơn liều được kê đơn: cần bổ sung lượng methadone bị thiếu.
Uống liều cao hơn liều được kê đơn:
Cần theo dõi người bệnh chặt chẽ trong 4 giờ sau khi uống methadone.
Nếu có biểu hiện ngộ độc xử trí theo điểm c, khoản 1, mục VII, chương I tại Hướng dẫn này.

3. Người bệnh tiếp tục sử dụng ma túy

a) Một số biểu hiện:

Có vết tiêm chích mới.
Sức khoẻ, thể chất suy giảm: mệt mỏi, có dấu hiệu ngộ độc nhẹ CDTP.
Thay đổi hành vi, ứng xử như: hay cáu gắt, dễ gây gổ, bỏ liều, uống thuốc không đúng giờ.

b) Xử trí:

Tăng cường tư vấn, hỗ trợ tâm lý, xã hội.
Tìm hiểu nguyên nhân tiếp tục sử dụng ma túy.
Tăng liều methadone nếu chưa đủ liều.

4. Uống lại methadone sau khi bỏ điều trị

Nếu người bệnh bỏ uống methadone, khi quay lại điều trị thì xử trí như sau:

Bỏ uống thuốc 01 đến 03 ngày: Không thay đổi liều methadone đang điều trị.
Bỏ uống thuốc 04 đến 05 ngày: Đánh giá lại sự dung nạp thuốc của người bệnh. Cho 1/2 liều methadone bệnh nhân vẫn uống trước khi dừng điều trị đồng thời khám lại và cho liều methadone thích hợp.
Bỏ uống thuốc trên 5 ngày (từ ngày thứ 6 trở đi): Khởi liều methadone lại từ đầu.

5. Nôn sau khi uống methadone

Trong quá trình điều trị, nếu thấy người bệnh nôn sau khi uống methadone, xử trí như sau:

Tính thời gian từ khi bệnh nhân uống thuốc đến khi nôn (thường methadone được hấp thu hoàn toàn 30 phút sau khi uống):

Nôn trong vòng 10 phút sau khi uống: cân nhắc cho uống lại toàn bộ liều methadone.
Nôn trong vòng 10-30 phút sau khi uống: đánh giá lại người bệnh sau 4 giờ, nếu người bệnh có biểu hiện của hội chứng cai thì cho uống liều methadone bổ sung bằng 1/2 liều methadone đang dùng.
Nôn sau khi uống thuốc trên 30 phút: liều thuốc đó đã được hấp thu và không cần uống bổ sung methadone.

Đối với phụ nữ có thai và những người bệnh nhạy cảm với tác dụng gây buồn nôn của các CDTP: sử dụng một số loại thuốc chống nôn trong vài ngày đầu điều trị như: prochloperazine, primperan, dolperidone.